www.pitak.fora.pl

pitak

.

Most na rzece BIAŁA LĄDECKA w Lądku Zdroju

W źródłach historycznych rzeka występuje pod różnymi nazwami[1]: die Biele, Beele (1348), Biela (1600), die Biela (1747), die Bielau (1783), Biele (1787), Weisse Biele (1918), Landecker Biele (1930), Biała, Białka, Bielawa, Biela, Biała Kłodzka (1945). Dziejszą nazwę Biała Lądecka nadała w 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości (choć stara nazwa na mapach pojawia się jeszcze w 1947

Biała Lądecka w Nowym Gierałtowie

Bieg rzeki

Długi Spław – jedno ze źródeł Białej Lądeckiej

Jej źródła w postaci licznych potoków znajdują się pomiędzy Postawną, Bruskiem i Smrekiem na pograniczu Gór Złotych i Gór Bialskich (Sudety Wschodnie). Główne cieki źródliskowe tworzą dwa strumienie spływające ze stoku Postawnej: Biały Spław i Długi Spław.

Biała Lądecka przepływa przez Nową Bielę, Bielice, Nowy Gierałtów, Stary Gierałtów, Goszów, Stronie Śląskie, Strachocin, Stójków, Lądek-Zdrój, Radochów, Trzebieszowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Żelazno i Krosnowice.

Uchodzi do Nysy Kłodzkiej ok. Pilczy na południe od Kłodzka. Długość Białej Lądeckiej wynosi 52,7 km, powierzchnia dorzecza 314,6 km² i praktycznie cała ta powierzchnia ma górski charakter. W całym swoim biegu dolina rzeki stanowi granicę Gór Złotych, oddzielając je w górnym biegu od Gór Bialskich a dalej od pasma Krowiarek. Dolina, którą płynie Biała Lądecka zaliczana jest do obszaru Gór Złotych i podzielona jest na trzy części:

od źródeł do Goszowa to Dolina Górnej Białej Lądeckiej,
od Stronia Śląskiego do Lądka-Zdroju to Obniżenie Lądka i Stronia,
od Radochowa do ujścia to Dolina Białej Lądeckiej.

W górnym biegu rzeka przepływa głęboko wciętą doliną, w dużej części zalesioną i krętą. Dolina wypreparowana została w złożonej strukturze geologicznej o nazwie metamorfik Lądka i Śnieżnika, zbudowanej z łupków metamorficznych, amfibolitów i gnejsów gierałtowskich, a także tonalitów. U źródeł, w łupkach łyszczykowych występuje dysten. Od Bielic do Stronia Śląskiego dolina nieco poszerza się. Wzdłuż rzeki prowadzi ciąg osadniczy – dziś już mocno przerzedzony. Jej dno zajmują użytki zielone, a zbocza porastają bukowo-świerkowe drzewostany regla dolnego. Na terenie kolejnych wsi rzeka przechodzi przez kilkanaście progów i kaskad, w większości sztucznie wybudowanych.

Na odcinku Stronie – Lądek – Radochów rzeka tworzy malowniczy przełom ograniczony wzniesieniami zbudowanymi z gnejsów gierałtowskich i śnieżnickich, na których rozsiane są liczne skalne wychodnie. W tych okolicach w dolinie spotyka się też gdzieniegdzie niewielkie torfowiska i podmokłe łąki.

Od Radochowa dolina mocno poszerza się, płaskie dno doliny zajmują tu głównie grunty rolnicze. Widoczne są wyraźnie tarasy plejstoceńskie. Dno zalegają czwartorzędowe osady: żwiry nakryte glinami, spod których gdzieniegdzie wystają twardzielowe pagóry. Miejsce do którego dotarł lodowiec, wyznaczone są przez charakterystyczne osady denne zalegające dolinę począwszy od Trzebieszowic. Kolejne wsie tworzą dość zwarty, łańcuchowy układ zabudowy.

Ujście do Nysy Kłodzkiej znajduje się w okolicy wsi Pilcz, u stóp Czerwoniaka.

Osadnictwo

Dolina rzeki była znana i zasiedlana od dawna, a jej bieg stanowił naturalny szlak komunikacji i ekspansji osadnictwa. Najstarszy znany traktat już w XII w. prowadził tą doliną z Kłodzka do Javornika i dalej do Nysy. Wzdłuż traktu powstawały osady, m.in. główne miasto Landeck, dzisiejsze uzdrowisko Lądek-Zdrój. W średniowieczu w dolinie Białej Lądeckiej i jej dopływów w okolicach Lądka i Stronia rozwijało się hutnictwo żelaza (Kąty Bystrzyckie, Strachocin, Stara Morawa).

Biała Lądecka w Ołdrzychowicach Kłodzkich

Od XVIII w. dolina rzeki stanowiła stale rozwijający się region turystyczny. Nasilaniu się ruchu turystycznego sprzyjało wybudowanie wzdłuż biegu rzeki szosy z Kłodzka a w 1897 r. linii kolejowej kończącej się w Stroniu Śląskim. Rolę rekreacyjno-turystyczną pełni do dzisiaj.

Kolano pokaptażowe

Biała Lądecka po minięciu Lądka-Zdroju zatacza szeroki łuk wokół góry Radoszki i zmienia tu bieg o 90° z północno-zachodniego na południowo-zachodni. Rzeka płynęła niegdyś widoczną po lewej doliną, która odchodzi ku północy, w kierunku obecnej wsi Orłowiec. Przed wydźwignięciem się Sudetów, wody spływały nurtem ku miejscu, gdzie obecnie znajduje się przełęcz Różaniec, następnie przepływały w okolicach Bilej Vody i na wschód od Kamieńca Ząbkowickiego wpływała do dzisiejszego rowu Nysy Kłodzkiej.

Ruchy górotwórcze pod koniec trzeciorzędu (neogen) podniosły te obszary o 200-250 m. Szybkość podnoszenia się terenu była większa od szybkości erozji rzecznej i rzeka nie zdołała pogłębić swojej doliny (tak jak to np. zrobiła Nysa Kłodzka w okolicach Barda). W rezultacie została ona przyciągnięta właśnie w tym miejscu przez dopływ Nysy Kłodzkiej i zmienił się kierunek ujścia. Dokonał się tzw. kaptaż i tak powstało widoczne tu pokaptażowe kolano.

Długi Spław – jedno ze źródeł Białej Lądeckiej

Most na rzece BIAŁA LĄDECKA w Lądku Zdroju
akryl płótno na płytce 20 x 30
autorka : Tatiana Pitak

[link widoczny dla zalogowanych]

.